فرایند اخذ تسهیلات اعتباری

الف: فر آیند داخلی و خارجی و مراحل  اخذ تسهیلات اعتباری پروژه ای (بلند مدت) برای بخش دولتی از محل بانک توسعه اسلامی (IDB )

1- معرفی رسمی پروژه  توسط وزیر یا بالاترین مقام اجرایی دستگاه مربوطه به معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری.
2- معرفی رسمی پروژه توسط معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری به وزارت امور اقتصادی و دارایی(سازمان سرمایه گذاری)به عنوان یک پروژه اولویت دار جهت استفاده از تسهیلات بانک توسعه اسلامی.
3- شناسایی پروژه های الویت دار مورد تایید معاونت  برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری توسط هیات برنامه ریزی بانک توسعه اسلامی و گنجاندن آنها در برنامه همکاری های سه ساله بانک با کشورمان.
4- تهیه گزارش امکان سنجی پروژه مشتمل بر توجیهات کامل فنی ،اقتصادی و مالی و زیست محیطی پروژه به همراه مطالعات تفضیلی طراحی مهندسی مطابق با فرمت مورد تایید بانک توسعه اسلامی ، به زبان انگلیسی توسط متقاضی تسهیلات و ارائه آ ن به این سازمان جهت بررسی و ارسال به بانک توسعه اسلامی.
5-اعزام هیات آماده سازی بانک توسعه اسلامی جهت جمع آوری اطلاعات بیشتر در راستای گزارش امکان سنجی پروژه.
6- اعزام هیات ارزیابی بانک توسعه اسلامی و امضا یادداشت تفاهم ( MOU) و قطعی شدن مبلغ اعتبار تخصیص یافته به دستگاه اجرایی
7- اخذ مصوبه شورای اقتصاد
8-انعقاد موافقتنامه ماده 215 قانون برنامه پنجم توسعه فی ما بین  معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری و دستگاه ذیربط مبنی بر اختصاص شماره طبقه بندی خاص در جداول پیوست قوانین بودجه ذیربط . (در صورت عدم انعقاد موافقتنامه ماده 215 قانون برنامه پنجم توسعه فی مابین معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری و دستگاه ذینفع و عدم اختصاص شماره طبقه بندی وامی برای پروژه ها ، اخذ گواهی مسدودی ارزی از اداره نظارت ارز بانک مرکزی به شرح مراحل ذیل ضروری می باشد:
- تعیین محل سهمیه ارزی توسط وزارتخانه مربوطه(شخص مجاز قبلا به اداره نظارت ارز بانک مرکزی معرفی گردیده است) و انعکاس آن به این سازمان.
- انعکاس مراتب توسط این سازمان به اداره نظارت ارز بانک مرکزی)                                      
9-انعکاس ضوابط و شرایط کلی به ذینفع و بانک مرکزی جهت تایید و انعکاس مراتب به بانک توسعه اسلامی.
10-تصویب پروژه مورد نظر توسط بانک توسعه اسلامی و اعلام شرایط و ضوابط تسهیلات مصوب به این سازمان و متعاقبا اعلام آن به ذینفع.
11- اخذ تاییدیه معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری مبنی بر پیش بینی معادل ریالی باز پرداخت اقساط  در لوایح بودجه سنواتی
12-ارسال پیش نویس موافقتنامه تنظیمی توسط بانک توسعه اسلامی به ذینفع و بانک مرکزی جهت اخذ نقطه نظرات آنها و ارسال آن به بانک توسعه اسلامی
13- امضاء اصل موافقتنامه توسط دستگاه ذینفع و بانک توسعه اسلامی
14-صدور نظریه حقوق توسط مشاور حقوقی سازمان سرمایه گذاری
15- صدور ضمانتنامه دولتی توسط  وزارت امور اقتصادی و دارایی
16- صدور نظریه حقوقی توسط مشاور حقوقی دستگاه ذینفع
17-لازم الاجرا شدن موافقتنامه تامین مالی و برگزاری مناقصه جهت  انتخاب مشاور و یا مورد نیاز مطابق با مقررات بانک و قوانین داخلی
18_ در صورتیکه برای اجرای پروژه نیاز به خریدهای خارجی(واردات کالا و خدمات) باشد اخذ مجوز ماده 62 قانون محاسبات عمومی از معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی وانعقاد قرارداد موضوع ماده 62 قانون محاسبات عمومی کشور فی ما بین ذینفع تسهیلات ، وزارتخانه مربوطه  واداره اعتبارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ضروری می باشد.
19-  نظارت بر فرایند اجرای پروژه بر اساس دستورالعمل های بانک و قوانین داخلی و مطابق با برنامه عملیاتی تعیین شده به گونه ای که پس از لازم الاجرا شدن هر پروژه دستگاه های اجرای برای انتخاب پیمانکاران و مشاوران مورد نیاز اقدام به انتشار آگهی مناقصه در جراید کثیرالانتشار می نمایند و پس از اتمام زمان مقرر و برگزاری مناقصه بر اساس معیارها و ملاک هایی که در اسناد مربوطه بدان اشاره شده ( تمامی مراحل توسط این سازمان نظارت می گردد ) مراتب جهت تایید نهایی به بانک توسعه اسلامی ارسال و پس از تایید آن بانک، قرارداد به پیمانکار و یا مشاور منتخب ابلاغ می گردد. پس از انعقاد قرارداد نیز هر کدام از مشاوران و یا پیمانکاران صورت وضعیتهای درخواست وجه خود را تهیه    ( برای پیمانکار را حتما اول مشاور باید تایید نماید) و پس از تایید توسط دستگاه اجرایی برای بانک مذکور ارسال که بانک نیز پس از بررسی در بخش های مختلف ( مالی، حقوقی، خزانه و .. ) دستور
پرداخت داده و طبق روال چند سال اخیر ( پس از بروز مشکلات بانکی بین کشورمان و بانک های واسط ) مراحل پرداخت به پروژه ها از طریق حساب متمرکز بانک مرکزی نزد IDB صورت می پذیرد.بدین نحو که  بانک توسعه اسلامی وجه مورد درخواست پروژه ها را به حساب بانک مرکزی، نزد خود واریز و طی یک پیام سوئیفتی مراتب را به بانک مرکزی و این سازمان اعلام می نماید و بانک مرکزی نیز بر اساس پیام IDB و شماره حساب ها ی اعلامی مبالغ را از منابع در اختیار خود به حساب بانک های عامل واریز می نماید. سابق بر این نیز نحوه کار بدین صورت بود که پس از ارسال صورت وضعیت توسط پیمانکاران و مشاوران ( با نامه تایید دستگاه اجرایی ) ، IDB مبالغ را مستقیما به حساب بانک های عامل واریز می نمود. یعنی در فرم مربوط به درخواست وجه ، هم نام بانک واسط و هم بانک عامل با مشخصات کامل قید می گردید.
20- اعلام اتمام پروژه و عملیاتی شدن آن جهت ارسال جداول بازپرداخت  به بانک مذکور.
21- بازپرداخت اقساط پروژه مطابق با جداول ارسالی از سوی بانک و بر اساس ماده 31 قانون برنامه و بودجه و پس از پیش بینی اعتبارمورد نیاز از سوی این سازمان و تایید معاونت محترم برنامه ریزی و همچنین تخصیص اعتبار لازم از سوی خزانه داری کل.
 نکته مهم در خصوص موارد مطرح شده فوق اینکه بر عکس تسهیلات بانک جهانی که دارای حساب مخصوص بوده و کلیه پرداخت ها به پیمانکاران و مشاوران از طریق آن حساب صورت می پذیرد. در مورد تسهیلات بانک توسعه اسلامی چنین حسابی وجود نداشته و پرداخت ها مستقیما از سوی بانک مذکور به حساب پیمانکاران و مشاوران واریز می شود. در حالت اول ( بانک جهانی ) رد یابی مبالغ واریزی و نحوه ثبت حسابداری آنها در دفاتر دستگاه اجرایی  دارای سازو کار  بهتری است و پیگیری آن نیز آسان تر خواهد بود ( البته پس از خرج مبالغ توسط دستگاه اجرایی و ثبت آن در دفاتر، ولی قبل از خرج ورود پول قابل شناسایی خصوصا برای خزانه کل نیست چون مبالغ مستقیما به حساب دستگاه اجرایی واریزمی گردد)، اما در مورد تسهیلات بانک توسعه اسلامی به نظر می رسد که چنین چیزی بطور قطعی وجود نداشته و می بایست در این خصوص تلاش های بیشتری صورت پذیرد تا بتوان در پایان سال مالی شاهد انعکاس کلیه مبالغ جذب شده از سوی پروژه ها در صورت های مالی کشور باشیم.

ب:  تسهیلات کوتاه مدت  شرکت اسلامی بین المللی تامین مالی تجاری(ITFC) وابسته به بانک توسعه اسلامی:
فرایند استفاده از تسهیلات کوتاه مدت شرکت اسلامی بین المللی تامین مالی تجاری (ITFC) وابسته به بانک توسعه اسلامی (فرآیند استفاده از تسهیلات کوتاه مدت تجاری در صورت آماده بودن اسناد و مدارک تا مرحله تصویب اعتبار (با توجه به حجم در خواستهای واصله) توسط ITFC حدوداً 10- 8  ماه به طول خواهد انجامید)
•  اسناد و مدارک مورد نیاز برای استفاده از تسهیلات شامل(اساسنامه شرکت (به زبان انگلیسی)، صورتهای مالی حسابرسی  شده سه سال اخیر به همراه یادداشتهای توضیحی (به زبان انگلیسی)، معرفی بانک ضامن ، اخذ و ارائه نامه اعلام قصداز سوی بانک ضامن مشعر بر میزان اعتبار مورد تایید آن بانک برای شرکت متقاضی و اعلام پذیرش عاملیت با تعیین میزان اعتبار(عدم بدهی معوق متقاضی به سیستم بانکی) ، مشخصات فنی کالای مورد نظر (به زبان انگلیسی) و چارت سازمانی شرکت متقاضی (به زبان انگلیسی))
-  بررسی اولیه مدارک ، تکمیل آن  و ارائه درخواست استفاده از تسهیلات به ITFC
- بررسی مدارک توسط ادارات و کمیته های مختلف ITFC
- اعلام ضوابط و شرایط اولیه اعطای اعتبار از سوی ITFC
- انعکاس شرایط و ضوابط به متقاضی،پیگیری مراتب تائید شرایط اولیه اعطای اعتبار توسط متقاضی و انعکاس آن به ITFC 
- پیگیری مراتب تصویب اعتبار
- تصویب اعتبار توسط ITFC و اعلام ضوابط و شرایط نهایی اعتبار مصوب
-  انعکاس شرایط نهایی اعتبار مصوب به ذینفع و بانک ضامن و وزارت بازرگانی (جهت انجام ثبت سفارش)
- تائید شرایط اعتبار مصوب توسط ذینفع و پیگیری مراتب لازم الاجرایی اعتبار اعم از معرفی شخص مجاز امضاء کننده اسناد و مدارک، پرداخت هزینه مدیریتی اعتبار و صدور ضمانتنامه بانکی
- صدور ضمانتنامه بانکی توسط بانک ضامن جهت استفاده از اعتبار مصوب
- افتتاح اعتبار اسنادی (حداکثر ظرف یک ماه پس از تصویب اعتبار) و استفاده از تسهیلات
- پیگیری مراتب استفاده کامل از تسهیلات و بازپرداخت به موقع اقساط اعتبار استفاده شده

مضافاً شرایط عمومی اعتبارات کوتاه مدت تجاری که قبلاً مورد توافق شرکت مزبور و زارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است به شرح ذیل می باشد

  LIBOR+%4/75:  (Mark –up ) نرخ کارمزد
 هزینه مدیریتی اعتبار: حداکثر 000, 40    دلار  
 دوره باز پرداخت : یکساله 
 گشایش اولین اعتبار اسنادی حداکثر یک ماه پس از تصویب اعتبار 
 استفاده از کل اعتبار حداکثر ظرف 6 ماه 

 ج: مرکز تامین منابع مالی خارجی  :
استفاده از روش قرضی ( فاینانس) برای تامین مالی طرحها

چنانچه طرف خارجی بخواهد منابع مالی خارجی را در چارچوب تسهیلات وامی (اعتباری) در اختیار طرف ایرانی قرار دهد، صدور تضمین‌های لازم جهت بازگشت اصل و فرع منابع وامی اعطایی مستلزم طی مراحلی است که ذیلاً اشاره میگردد، بدیهی است در این روش امکان برخورداری موسسه اعتبار دهنده خارجی از حمایتهای قانون تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی فراهم نبوده و بازپرداخت منابع اعطایی صرفاً متکی به ابزارهای تضمینی دولتی و یا بانکی خواهد بود.
اولا: تسهیلات ارزی مذکور صرفا به شکل خرید خدمات، تجهیزات، ماشین آلات و دانش فنی از خارج از کشور و به میزان 85% ارزش آن قابل دریافت میباشد. لذا تامین مالی 15% از خرید خارجی و همچنین هزینه بخش داخلی طرح (Civil ) بر عهده مجری و از محل منابع داخلی  قابل تامین میباشد. منظور از بخش داخلی در این بند کلیه هزینه های ساخت و خدمات و تجهیزات و ماشین آلاتی است که متقاضی در داخل کشور و بصورت ریالی خرید یا هزینه مینماید.
 ثانیا: در این روش وجه نقد به متقاضی تسهیلات پرداخت نمیگردد. بلکه تسهیلات اعطایی بصورت خرید ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز هر پروژه میباشد که پس از طی مراحل تامین مالی و صدور ضمانت نامه توسط این سازمان، پس از تایید و اعلام متقاضی تسهیلات، از سوی بانک تسهیلات دهنده خارجی در وجه پیمانکار یا فروشنده خارجی پرداخت میشود.
یادآوری مینماید که براساس اصلاحات انجام شده در فرایند تامین مالی خارجی و مطابق با آخرین تغییرات صورت گرفته براساس تصویبنامه مورخ 1385/8/6 هیات محترم وزیران، متقاضیان بخش غیر دولتی استفاده از تسهیلات خارجی میبایست کلیه مدارک مورد نیاز را در اختیار این سازمان قرار دهند تا براساس فرایند مشروح زیر نسبت به تامین مالی آنها اقدام گردد: 
1- ارائه مدارک مورد نیاز به این سازمان شامل: تائیدیه وزیر یا بالاترین مقام اجرایی دستگاه ذیربط در خصوص دارا بودن توجیه فنی، اقتصادی و مالی و امکان اجرای کامل طرح در قالب هزینه های تعیین شده بعنوان سقف هزینه به انضمام گزارش توجیه اقتصادی، فنی و مالی طرح، قرارداد تجاری/ پروفورما، ثبت سفارش و پذیرش دستگاه مربوطه مبنی بر اعلام سهمیه ارزی، به همراه معرفی بانک عامل ایرانی.
2- اعلام مراتب موافقت این سازمان همراه با مدارک توسط به بانک عامل به منظور پذیرش عاملیت طرح .
3- اعلام مراتب توسط سازمان متبوع به دستگاه اجرایی (وزارتخانه ناظر) به منظور موافقت در خصوص اعلام اولویت اجرای طرح و معرفی سهمیه  ارزی مورد نظر جهت صدور گواهی مسدودی ارزی.
4- ارسال تاییدیه اولویت دار بودن طرح و ردیف سهمیه ارزی توسط دستگاه اجرایی (وزارتخانه ناظر) به بانک عامل برای بررسی توجیه اقتصادی، فنی و مالی طرح و به بانک مرکزی جهت انسداد سهمیه ارزی.
5- بررسی گزارش توجیه اقتصادی و مالی طرح توسط اداره اعتبارات بانک عامل و در صورت پذیرش، اخذ وثایق مورد نیاز و صدور مصوبه اعتباری و اعلام مراتب به مرکز تامین منابع مالی خارجی و متقاضی.
6- بررسی قرارداد تجاری یا پروفرمای ارسالی توسط اداره خارجه بانک عامل و اعلام موافقت به بانک مرکزی و مرکز تامین مالی خارجی .
7- معرفی بانک اعتبار دهنده خارجی به بانک عامل توسط بانک مرکزی.
8- انعقاد قرارداد مالی فیمابین بانک عامل و اعتبار دهنده خارجی و ارسال مدارک به سازمان سرمایـــــه  گذاری.
9- صــدور ضمانتنامه و ابلاغ به اعتبار دهنده، بانک عامل و بانک مرکزی تـــوسط سازمان سرمایه گذاری.
- توضیح اینکه بندهای 2 الی 6 بطور موازی و همزمان انجام میشود و موارد بندهای 7 تا 9 فوق قبلا" مورد توافق این سازمان، بانک مرکزی و اعتبار دهنده خارجی قرار گرفته است.
فرایند بخش دولتی
براساس اصلاحات انجام شده در فرایند تامین مالی خارجی و مطابق با آخرین تغییرات صورت گرفته براساس تصویبنامه مورخ 1385/8/6 هیات محترم وزیران، متقاضیان بخش  دولتی استفاده از تسهیلات خارجی میبایست کلیه مدارک مورد نیاز را در اختیار این سازمان قرار دهند تا براساس فرایند مشروح زیر نسبت به تامین مالی آنها اقدام گردد: 
1- ارائه کلیه مدارک به سازمان سرمایه گذاری شامل: تائیدیه وزیر یا بالاترین مقام اجرایی دستگاه ذیربط در خصوص دارا بودن توجیه فنی، اقتصادی و مالی و امکان اجرای کامل طرح در قالب هزینه های تعیین شده بعنوان سقف هزینه به انضمام گزارش توجیه اقتصادی، فنی و مالی طرح، قرارداد تجاری/ پروفورما، ثبت سفارش و پذیرش دستگاه مربوطه مبنی بر اعلام سهمیه ارزی، تصویر مصوبه شورای محترم اقتصاد و در صورت عدم اخذ مصوبه موصوف، فرمهای تکمیل شده مربوطه به همراه معرفی بانک عامل ایرانی.
2- ارسال مدارک مربوط به سهمیه ارزی توسط سازمان سرمایه گذاری به بانک مرکزی جهت مسدودی سهمیه ارزی، ارسال مدارک مربوط برای اخذ مصوبه شورای اقتصاد و ارسال مدارک مربوط به پذیرش عاملیت به بانک عامل بطور همزمان.
3- ارسال مصوبه شورای اقتصاد  به بانک مرکزی، دستگاه اجرایی و این سازمان بطور همزمان.
4- صدور تائیدیه تامین اقساط بازپرداخت تسهیلات مالی توسط معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهورو ارسال به بانک عامل
5- بررسی قرارداد تجاری توسط بانک عامل و اعلام موافقت به بانک مرکزی
6- معرفی اعتباردهنده خارجی به بانک عامل توسط بانک مرکزی
7- انعقاد قرارداد مالی فیمابین بانک عامل و اعتباردهنده خارجی و ارسال مدارک به این سازمان
8- صدور ضمانتنامه و ابلاغ به اعتباردهنده و بانک عامل و بانک مرکزی توسط این سازمان 

نحوه بازپرداخت اقساط اعتبار دریافتی:
       اعتبار گیرنده به استناد و بر اساس توافقات بعمل آمده در خصوص شرایط کلی اعتبار ( نرخ ها، هزینه ها) مندرج در قرارداد تامین مالی که فیمابین سیستم بانکی کشورمان ( بانک عامل) و اعتبار دهنده خارجی منعقد میگردد در دوره بازپرداخت نسبت به بازپرداخت اقساط اعتبار دریافتی اقدام مینماید. این دوره که معمولا 5/8-5 میباشد پس از پایان دوره تنفس آغاز میگردد و اقساط پرداختی بصورت شش ماهه تقسیم بندی میشود. به عبارت دیگر دوره بازپـــرداخت شامل 17-10 قسط مساوی شش ماهه میباشد. کلیه عملیات بانکی مربوط به اخذ اعتبار خارجی از جمله گشایش اعتبار اسنادی مربوط به وجوه پیش پرداخت و میان پرداخت و یا بازپرداخت اقساط مربوطه در زمان سررسید از طریق بانک عامل انجام میشود. جدول بازپرداخت که در حقیقت جدول پیش بینی بازپرداخت وجوه دریافتی و نشان دهنده نحوه و زمان دریافت و بازپرداخت وام و هزینه های مترتب بر وام دریافتی از جمله سود، هزینه مدیریت، هزینه تعهد و بیمه میباشد توسط بانک مرکزی تنظیم میگردد.